Dr. Murad Canbulut: “Pandemi, alışveriş bağımlılığı olan Onyomani’yi de tetikledi”

Tüketiyorum o halde varım!

Dr. Murad Canbulut: “Pandemi, alışveriş bağımlılığı olan Onyomani’yi de tetikledi”

Pandemi sürecinde online alışveriş sitelerinin artması, kredi kartı harcamalarının patlamasını da beraberinde getirdi. Bu, alışveriş bağımlılığının da tehlikeli boyuta geldiğinin bir göstergesi. Altınbaş Üniversitesinin düzenlendiği Alışveriş Bağımlılığı konulu konferansta konuşan Altınbaş Üniversitesi İşletme Fakültesi Öğretim Üyesi İşletme Bölüm Başkanı Dr. Murad Canbulut, Onyomani yani Alışveriş bağımlılığının, kişinin ve yakın çevresinin hayatını doğrudan etkileyen bir bağımlılık tipi olduğunu dile getirdi. Kişinin ihtiyacı olsun olmasın, bu durumun kişinin maddi anlamda zorlamasına rağmen satın alma dürtüsünü kontrol edememesi olarak açıklanabileceğini belirten Dr. Murad Canbulut, “Kişinin düşük olan güven duygusunu sürekli satın alarak kazanmaya çalıştığını söyledi. Bununla birlikte her sık alışveriş yapan ya da canı sıkıldığında rahatlama amaçlı alışveriş yapan kişinin davranışını rahatsızlık olarak adlandıramayız” dedi.

Dr. Murad Canbulut, Amerikan Psikiyatri Derneği’ne göre insanların kimyasal veya davranışsal bağımlılıklar geliştirmesinde iyi hissetme, daha iyi performans sergileme arzusunun etkili olduğunu dile getirdi. Pandeminin ilk dönemindeki şok atlatıldıktan sonraki dönemde alışveriş imkanının kolaylaştırılması ile insanların hayatlarında boşluğu alışveriş ile doldurma eğilimine girdiklerini anlattı. Ancak burada bir onyomani yani alışveriş bağımlılığı probleminden bahsedebilmek için kişinin ailevi, sosyal ve iş yaşantısında birtakım sıkıntılara yol açması, kişinin bu sıkıntıların farkında olmasına rağmen satın alma isteğine söz geçirememesi ve satın almadığında süregelen bir sıkıntı hissediyor olması gerektiğini ifade etti.

2021’de toplam hacim 400 milyar TL, 2022’de ise 560 milyar TL olması bekleniyor.

Rakamsal verilere bakıldığında tablonun daha net ortaya çıktığını vurgulayan Dr. Canbulut, “Pandemi döneminde en çok kullanılan ödeme yöntemi ”kredi kartı” oldu. Toplam alışverişlerin %62’si kredi kartı; %38’i banka kartı ile yapıldı. 2021 yılının ilk yarısında e-ticaret hacmi 161 milyar TL oldu, bu geçen yılın aynı dönemine göre %49’luk bir artış demek. E-ticaret ile ödeme yöntemlerinde birinci sırada %56 ile kredi kartı yer alıyor. 2021 toplam hacim 400 milyar TL’ye vardı. 2022’de ise E-ticaret sektörünün 560 milyar TL hacme ulaşması öngörülüyor” diye konuştu. “Covid19 Salgınının Online Alışveriş Tercihine Etkisi araştırmasının bu süreçte tüketicilerin online alışveriş tercihlerinin %64,5 arttığı gösterdiğine dikkat çekti.

Huzursuzluk, stres ve öfke hissediliyor mu?

Dr. Murad Canbulut, bu noktada kişinin kendi durumunun bağımlılık olup olmadığını anlayabilmesi için önemli bazı kriterlerden bahsetti. “Alışveriş yapılmadığında ya da sıklığı azaldığında huzursuzluk, uykusuzluk, öfke gibi yoksunluk belirtileri görüleceğine dikkat çekti. Eğer geçmişte başarısız bırakma girişimleri varsa, zamanının çoğunu internet sitelerinde geçiriyorsa, kişi dikkatini başka şeye yönlendirmekte zorlanıyorsa, olumsuz etkilerine ve zarar görmesine rağmen harcamaya devam ediyorsa ve artık yeterli gelmiyorsa Onyomani’den bahsedilebileceğine işaret etti.

Alışveriş, beynin haz merkezini uyarıyor

Onyomani’nin sebeplerini ise olumsuz duyguların rahatlatılması, duygusal boşluk hissini bastırmak olarak açıklayan Dr. Canbulut, “Değersizlik hissi yerine değerli, yeterli ve güçlü hissetmek, ötekilerle rekabet hissi, indirim kaçırma korkusu ve bazı psikiyatrik rahatsızlıklar etken” dedi. Alışverişin beynin haz merkezini uyararak, kişinin sanal bir mutluluk hissetmesine yol açtığını dile getirdi. Kişinin tipik depresyon belirtileri gösterdiğini, kendini yalnız hissettiğini, kırılgan ve alıngan olduğunu anlattı. Kendisini ifade edemediği ya da başkalarının kendisini anlamadığı düşüncesine sahip olduğunu ifade etti. Düşük olan güvenini, sürekli satın alarak kazanmaya çalıştığını, bir grubun üyesi olmaya ve bir kimlik oluşturmaya çalıştığını söyledi

Pandemi Bağımlılığı Arttırdı

Pandemiyle tüketicilerin daha çok online alışverişe yönlendiğini, karantinaların haz kaynaklarını azalttığını buna mukabil boş zamanı ve erişebilirliği arttırıp kolaylaştırdığına vurgulayan Dr. Canbulut, “Online alışverişin %33’ü erkekler; %67’si kadınlar tarafından yapıldı. Kadınlar, alışveriş bağımlılığına daha yatkın bir profil çiziyor. Giysi, kozmetik, mücevher, ayakkabı, çanta en çok tercih ettikleri ürünler. Erkekler ise daha cep telefonu, bilgisayar gibi teknolojik ürünleri satın alıyor.” açıklamalarında bulundu. Şirketlerin de yatırımlarını bu şekilde yönlendirdiklerini belirterek, devam eden kampanyaların, reklamların, sosyal medyanın, artan kredi kartı kullanımının alışveriş bağımlılığını daha da tetiklediğini söyledi.

Alışveriş Bağımlılığı tedavisi edilmeli

Dr. Murad Canbulut, maddi – manevi büyük problemlere sebep olan bu bağımlılık tipinin mutlaka tedavisi edilmesinin şart olduğunu söyleyerek, yapılması gerekenlere dikkatleri çekti. Öncelikle fiziksel ve zihinsel olarak meşgul olunacak başka uğraşlar bulmanın faydalı olacağını söyledi. Bağımlılığa iten etki ve faktörlerin belirlenip ona göre hareket edilmesini öneren Dr. Canbulut, “Kişinin farkında olması ve profesyonel destek olmak önemli. Daha az kredi kartı kullanımı, kart limitlerinin düşürülmesi, periyodik bütçelerin belirlenmesi ve bunların dışına çıkılmaması da diğer yapılabilecekler.” dedi.