Dr. Pınar Kadıoğlu ” Kıbrıs’ta asıl sorun güvensizlik.”

“Asıl sorun güvensizlik”

KKTC Kurucu Cumhurbaşkanı Rauf Denktaş’ın 10’uncu ölüm yıldönümü, Kıbrıs meselesinin tekrar gündeme gelmesine vesile oldu. Yarım yüzyılı aşkın süredir devam eden çözümsüzlüğün nedenlerini doğru anlamak için Altınbaş Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölümü Öğretim Üyesi Dr. Pınar Kadıoğlu ile dünden bugüne Kıbrıs meselesini değerlendirdik.

Ada’nın hem kuzeyinde hem güneyinde çözümsüzlüğün nedeni olarak dış güçlerin suçlanmasının neredeyse bir Kıbrıs geleneği haline geldiğine dikkat çeken Dr. Pınar Kadıoğlu, özellikle Türkiye’nin siyasi tutumuna getirilen eleştirilerin yersiz olduğunu ifade ederek, Kıbrıs meselesinin dönem dönem iç siyaset malzemesi olarak kullanıldığının yadsınamayacağını fakat dış politika çerçevesinde, Türkiye Cumhuriyeti tutumunun hiçbir zaman uluslararası toplumun görüşlerinden farklılaşmadığına dikkat çekti.

Çözümsüzlüğün altında yatan en önemli sebebin iki toplum arasındaki güven eksikliği olduğunu ifade eden Dr. Pınar Kadıoğlu; geçmişte yaşanılan şiddet olaylarının tekrarlanmaması için, gruplar arasında karşılıklı güven ilişkisinin kurulması gerektiğini, “Yeni nesillerin barışçıl bir düzende yaşayabilmesinin için, Kıbrıs’ta çatışma çözümünün ilk adımının toplumsal travmalarının iyileştirilmesine yönelik çalışmalar olması gerektiğini, ekonomik ve siyasal gelişim projelerinin ise eş zamanlı olarak ikinci etapta yürütülmesi gerektiğini ifade etti.

Dr. Pınar Kadıoğlu, 1963 tarihinden beri süren uluslararası çabaların işlevsizliğini şu şekilde açıklıyor: “1990’lı yılların başında oluşturulan ve bugün hala devam eden sistemsel algı ‘Uluslararası Çatışma Çözümü’ uygulamalarının merkezine, pozitif barış olarak tanımladığımız çatışmaya sebep olan etkenlerin ortadan kaldırılmasını koyar. Bu bağlamda gerçekleştirilen  uluslararası uygulamaları domine eden fikir, çatışma sonrası bölgelerde liberal ekonomik sisteme entegrasyon ve demokratikleşmenin çatışma etkenlerini ortadan kaldıracağıdır. Bu formülasyon, ne yazık ki, çatışma çözümü konusunda eksik ve yetersiz bir çerçeve oluşturmaktan öteye de gidememektedir,  uzun süreli aktif çabalara rağmen, İsrail- Filistin, Kaşmir ve Kıbrıs meseleleri gibi sorunların günümüzde halen çözülememesi bunun en büyük kanıtıdır” şeklinde konuştu.

“Sosyo-psikolojik etkenleri gözden kaçırılıyor”

Kıbrıs’ta çözümlenemeyen sosyo-psikolojik travmaların en büyük sorun olduğunu belirten Dr. Pınar Kadıoğlu, “Kıbrıs’ta sistematik ve etkin bir içe bakış çabası görülmemekte; güncel ve geleceğe dair siyasal algıların tamamı geçmişte yaşanan yıkıcı çatışmalar ve kayıpların etkisinde şekillemektedir. Bu durum adanın hem güneyinde hem de kuzeyinde geçerlidir” dedi.

Dr. Pınar Kadıoğlu, KKTC’nin yarım yüzyıla yakın bir dönemdir etkili olan ve mevcut siyasi durumunun oluşmasının temelini oluşturan algı çerçevesinin ancak yüzeysel ikiliklerden uzak, derin tarihsel bir analiz çerçevesinde anlaşılabileceğini belirtti. “Bu kapsamda, Kıbrıslı Türklerin hangi tarihte adaya geldiği, kimlerle karşılaştıkları, hangi şartlarda nasıl yaşadıkları, siyasal değişimlerin toplumlara ve toplumsal-arası ilişkilere etkileri, çatışma ve çatışma sonrası toplumsal algıların dönüşümü gibi meselelerin incelenerek siyasi davranış analizleri yapılmalı” diye konuştu.

“Kıbrıs’ta Anadolu Türk ve Yunan Kültürlerinden farklı bir kültür oluştu”

Bu çerçevede, Kıbrıslı Türklerin tarihinin, 1571 yılında Kıbrıs’ın fethiyle başladığını hatırlatan Dr. Pınar Kadıoğlu, geleneksel Osmanlı iskân politikası kapsamında Anadolu’dan Ada’ya gerçekleştirilen göçler sonucunda Kıbrıs’ta hem demografik çeşitliliğin arttığını hem de sosyo-ekonomik gelişmenin sağlandığın anlattı.

Bu tarih itibariyle, Kıbrıslı Türklerin adadaki Helen ve Latin kökenli gruplarla ortak bir hayat sürdürdüklerini, bunun sonucunda ise Ada’da sosyo-kültürel bir füzyon oluştuğunu, grupların kullandıkları diller benzeştiğini, yeme-içme gibi alışkanlıkları büyük ölçüde birbirinden etkilendiği belirtti. 20nci yüzyılın ortalarına kadar devam eden bu etkileşimin, bugün Kıbrıs Türk kültürünün Anadolu kültüründen farklılıklar taşımasına neden olduğunu, aynı şekilde, adadaki Helen kültürünün de günümüz Yunan kültüründen farklılıklar taşıdığını vurguladı. Dr. Pınar Kadıoğlu, “Bugün ki Kıbrıslı Helen ve Kıbrıslı Türklerin ataları, Kıbrıs’ın İngiliz yönetimine geçmesine kadar geçen 300 yıllık Osmanlı egemenliğinde beraber aynı köylerde komşu olarak yaşamış, benzer sosyal ve ekonomik zorluklarla yüzleşmişlerdi. Bu nedenle; Kıbrıs’ın müslüman ve ortodox hristiyanları arasında yüksek bir sosyal etkileşim sağlandı ve iki grubun kültürleri birbirinden etkilendi.” değerlendirmelerinde bulundu.

“Toplumlararası ayrım, İngiliz döneminde ortaya çıktı”

Dr. Pınar Kadıoğlu, 1878 yılında başlayan ve 1960 yılına kadar süren Kıbrıs’ta İngiliz döneminde, gruplar arasında etnik bazda herhangi bir ayrımın, 1878 ve 1960 yılları arasında süren İngiliz dönemine kadar ortaya çıkmadığını vurguladı. İngiliz yönetimi altında uygulanmaya konulan etnik kimlik tanımlamaları ve eğitim politikaları; farklı dinlere mensup fakat Kıbrıslı ortak kimliğini paylaşan bu grupların, kendilerini önce Mora ve sonra da Anadolu’daki dindaşları ile özleştirmelerine neden olduğunu dile getirdi. Sonrasındaki dönemlerde de Yunanistan ve Türkiye özelindeki siyasi gelişmelerin, bu özdeşleşme nedeniyle adaya yansıdığını, 1950lerin sonunda radikal boyutlara ulaştığını belirtti.

“Özellikle Kıbrıslı Türkler, etnik şiddete maruz kaldı”

1960 yılında Kıbrıs’ın; Türkiye, İngiltere ve Yunanistan’ın garantörlüklerinde, Türkçe ve Yunanca’nın resmi dil olarak kabul edildiği ve Kıbrıslı Türkler ile Kıbrıslı Helenlerin ortak yurdu olan bağımsız bir ülke olarak deklare edildiğini hatırlatan Dr. Pınar Kadıoğlu, “Gruplar arasında İngiliz döneminde ortaya çıkan siyasi ve toplumsal uyuşmazlıkların etkisiyle ülke, üç sene içinde kaosa sürüklendi. 1963, 1967 ve 1970lerin ilk yıllarında Ada’da, özellikle Kıbrıslı Türkler, ciddi kayıplar verdiler ve tanımlanamaz acılar yaşanmasına sebep olan etnik şiddete maruz kaldılar. 1974 yılında Türkiye’nin müdahalesi ile sona eren gruplar-arası şiddet; az nüfuslu bu küçük kara parçasında bugün dahi etkileri süren ciddi sosyo-psikolojik izler bıraktı” dedi.

“Yaşanan şiddet olayları travma yarattı”

Dr. Pınar Kadıoğlu, yaşanan şiddet olaylarının tüm ada halkında travma oluşturduğu, yüzyıllarca beraber yaşamış bu grupların birbirlerine bir daha asla güvenemeyeceklerine dair kesin bir kanaat oluştuğu tespitinde bulundu. Kıbrıs adasında iki toplumunda güvende hissedebilecekleri, ekonomik, siyasi ve sosyal anlamda eşitlik ilkelerine bağlı bir siyasi yapının oluşturulmasına dair, 1963 yılından beri sürdürülen çabaların sonuçsuz kalmasının temel nedeninin de bu toplumsal travma olduğunu dile getirdi. Dr. Pınar Kadıoğlu, “Birleşmiş Milletler özelinde yürütülen tüm çatışma çözümü programları; ekonomik gelişme ve demokratikleşme kriterleri üzerine yoğunlaşmıştır. Kıbrıs meselesi gibi sorunların yarım yüzyıla aşkın bir süredir bu formülasyonla çözülememesi ise, bu bakış açısında sorunlar olduğunu ortaya koyuyor.  Bu anlamda ileri gidebilmenin tek yolu, tüm çatışmaların ekonomik veya siyasi olmaktan önce sosyal-insani meseleler olduğunu ve çözümlerin de öncelikle insan faktörü göz önüne alınarak formüle edilmesi gerektiğini kabul etmekten geçiyor” diye konuştu.

“Asıl mesele adadaki toplumlararası güven eksikliğidir.”

Asıl meselenin insan ve adadaki toplumlararası güven eksikliği olduğu tespitinde bulunan Dr. Pınar Kadıoğlu “Kıbrıs’ta sürdürebilir herhangi bir planın formüle edilmesi ve işlemesi için, öncelikle toplumsal travmaların neden olduğu pasifite, korku ve pesimizmin çözülmesi gerekli olduğunu, aksi halde Ada’da herhangi bir çözüm mümkün olmayacağını” belirtti.